De catechese is ontwikkeld door katholieke leken en is gebaseerd op de Bijbel, de Rooms-Katholieke liturgie en sacramenten en de Traditie. De boeken over de catechese hebben een zgn. Nihil Obstat en een Imprimatur gekregen en zijn herziene vertalingen van de originele Italiaanse werken. Paus Johannes Paulus II bezocht in de jaren tachtig persoonlijk het Atrium van de catechese in Rome. De Missionarissen van Naastenliefde (Moeder Theresa) gebruiken deze catechese eveneens.

In de VS en andere Europese landen hebben andere christelijke denominaties de methode aangepast voor eigen gebruik. De catechese wordt vooral in de Katholieke Kerk gebruikt, maar in deze aangepaste vorm in een aantal Anglicaanse, Episcopaalse en Lutherse gemeenschappen.

De methode is vanaf de jaren ’50 mede ontwikkeld door Montessori docent Gianna Gobbi. In de catechese zijn fundamentele principes van Montessori verwerkt. Dit blijkt onder andere uit de materialen, de manier waarop kinderen hier ook zelfstandig mee kunnen werken en uit de samenwerking tussen kinderen van verschillende leeftijden. In de Verenigde Staten wordt de Catechese van de Goede Herder ook op sommige Montessorischolen zelf aangeboden.

Een voorbeeld uit het eerste niveau:
Het eerste half uur mogen de kinderen zelfstandig werken, met alle materialen die zij al kennen. Één van de kinderen maakt de gebedstafel klaar met een kleed in de juiste liturgische kleur, de Bijbel, een kaars, een afbeelding van Jezus/Maria/een Heilige, een beeld van de Goede Herder en bloemen. Daarna geeft de catecheet een nieuwe presentatie. Na de presentatie mogen de kinderen zelf met de nieuw gepresenteerde materialen werken. Dat helpt hen om vertrouwd te raken met wat ze gehoord hebben. Ter afsluiting leest de catecheet bij de gebedstafel uit de Bijbel, waarna een stilte volgt. De catecheet bidt en de kinderen noemen gebedsintenties. We sluiten daarna af met een lied. De bijeenkomst duurt minimaal 1,5 uur.

De catecheet plaatst bijvoorbeeld een houten groene schijf zo groot als een pizza op de grond met een schaapskooi erop, en de figuurtjes van de Goede Herder en de schapen. Op een andere even grote groene schijf ernaast zetten we een klein altaar neer. Dan leidt de Goede Herder de schapen naar de kerk (de schijf met het altaar). De schapen worden om het altaar gezet en de Goede Herder erop. Daarna wordt deze van het altaar afgehaald en wordt er gezegd: “het beeldje van de Goede Herder hebben we nu niet meer nodig, want Jezus is hier aanwezig nadat de priester heeft gezegd ‘Dit is mijn Lichaam en dit is mij Bloed’.” Daarna blijft het enige tijd stil zodat de kinderen dit kunnen overwegen en eventueel reageren.

De methode is voor kinderen van 3 tot 12 jaar. De catechese is opgedeeld in drie niveau’s. Eén voor 3-6 jarigen, één voor 6-9 jarigen en één voor 9-12 jarigen. Binnen elk niveau bieden de catecheten elk jaar nieuw materiaal aan.

Kinderen van 2½ à 3 jaar hebben al een behoefte aan een relatie met God. Deze kinderen zijn niet cognitief ingesteld, maar zijn wel in in staat de diepste en essentiële mysteries van het geloof te vatten. De ervaring leert dat van deze leeftijd tijdens de catechese kinderen in stilte kunnen werken en dat ze zeer oplettend en geconcentreerd zijn. Door kindvriendelijke figuurtjes in diorama’s en miniatuurversies van dingen uit de kerk leren jonge kinderen werkenderwijs verbazend veel over hun relatie met God.

Elk kind is welkom in het niveau voor zijn leeftijd. Wat een kind van eerdere niveau’s eventueel heeft gemist, blijkt het op te kunnen pakken door zijn werk in het Atrium. Wel laten we idealiter ieder kind rond 3 jaar beginnen met deze catechese.

De catechese kan in principe de hele voorbereiding voor beide sacramenten vervangen. De methode gaat  in op meer onderwerpen dan reguliere methoden die voorbereiden op de Eerste Communie en het Vormsel. De aanpak geeft de kinderen ook de gelegenheid voor een vorming die veel dieper kan gaan. Uiteraard is het tevens mogelijk de voorbereiding voor deze sacramenten parallel aan de catechese aan te bieden.

Begin eerst met zelf te gaan kijken waar de catechese al gegeven wordt. Bespreek uiteraard met de pastoraal verantwoordelijke of de catechese geschikt is voor de lokale gemeenschap. Laat de catecheten zich vormen. Daarvoor worden regelmatig trainingen gegeven in Nederland en daarnaast ook elders in Europa. Catecheten uit Leiden zijn daarnaast beschikbaar voor opleiding en ondersteuning. De materialen kunnen grotendeels worden gekocht. Alle materialen in samenwerking zelf maken helpt echter de vorming van de catecheet en is uiteraard goedkoper. Daarvoor zijn instructie-boeken beschikbaar. Aangezien er veel van hout en stof gemaakt moet worden, kunnen veel mensen uit de parochie en daarbuiten gevraagd worden om mee te helpen. Daarmee wordt de catechese ook meteen door velen gedragen en wordt de parochieopbouw geholpen. Zorg voor een ruimte die of enkel voor de catechese gebruikt wordt, of met kasten die afgesloten kunnen worden: het zogenaamde Atrium.